Pakiet mobilności – wszystko, co musisz o nim wiedzieć

Na przestrzeni kolejnych miesięcy 2022 roku, chyba każdy, kto przynajmniej w pewnym stopniu jest związany z branżą TSL, słyszał o pakiecie mobilności. Niejednokrotnie można wręcz było odnieść wrażenie, że to cieszące się dużą popularnością pojęcie zostało już odmienione przez wszystkie możliwe przypadki.

Co to jest pakiet mobilności? Czego oraz kogo dotyczy? Z jakimi zmianami się wiąże i jak prezentuje się harmonogram ich wprowadzania? Poniżej prezentujemy odpowiedzi na te oraz inne, pytania dotyczące zagadnienia mającego istotne znaczenie praktyczne dla wszystkich, którzy na co dzień mają do czynienia z transportem, spedycją i logistyką, zwłaszcza jeśli tworzące je aktywności mają wymiar międzynarodowy. Zapraszamy do zapoznania się z tymi podstawowymi informacjami.

Czym jest pakiet mobilności?

Pakiet mobilności to zbiór regulacji zawartych w kilku aktach prawnych ogłoszonych przez Parlament Europejski i Radę, które dotyczą transportu drogowego w Unii Europejskiej. Wskazuje się, że fundamentalne cele pakietu mobilności to: ogólna regulacja rynku transportowego, poprawa warunków pracy kierowców (zwłaszcza wzrost zarobków w krajach, w których pensja minimalna jest najniższa), wprowadzenie specjalnych zasad delegowania kierowców w transporcie międzynarodowym, stosowanie reguł sprawiedliwej konkurencji oraz zaktualizowanie przepisów dotyczących dostępu do rynku przewozów towarowych.

Pakiet mobilności – podstawa prawna

Na pakiet mobilności składają się regulacje zawarte przede wszystkim w następujących aktach prawnych:

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1055 z dnia 15 lipca 2020 r. zmieniające rozporządzenia (WE) nr 1071/2009, (WE) nr 1072/2009 i (UE) nr 1024/2012 w celu dostosowania ich do zmian w transporcie drogowym,
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 z dnia 15 lipca 2020 r. ustanawiająca przepisy szczególne w odniesieniu do dyrektywy 96/71/WE i dyrektywy 2014/67/UE dotyczące delegowania kierowców w sektorze transportu drogowego oraz zmieniająca dyrektywę 2006/22/WE w odniesieniu do wymogów w zakresie egzekwowania przepisów oraz rozporządzenie (UE) nr 1024/2012,
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1054 z dnia 15 lipca 2020 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006 w odniesieniu do minimalnych wymogów dotyczących maksymalnego dziennego i tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu, minimalnych przerw oraz dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 165/2014 w odniesieniu do określania położenia za pomocą tachografów.

Jeśli chodzi o Polskę, implementacja pakietu mobilności do naszego krajowego ustawodawstwa, przejawia się w głównej mierze nowelizacją ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym oraz ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców.

Pakiet mobilności w praktyce – jakie przekształcenia wprowadza?

Lista zmian, jakie wprowadza pakiet mobilności, jest naprawdę długa. Jej najbardziej charakterystyczne punkty to:

już w 2020 roku wdrożono unormowania dotyczące: tygodniowego odpoczynku, powrotów do bazy, dłuższego czasu jazdy oraz przerw podczas jazdy,
kierowcy mają obowiązek oznaczać na tachografie kod państwa Unii Europejskiej, do którego właśnie wjechali,
pracodawcy muszą zgłaszać delegowanie kierowców przewozów międzynarodowych za pomocą europejskiego systemu IMI, czyli Systemu Wymiany Informacji na Rynku Wewnętrznym (dotyczy to pracowników, którzy realizują przewozy kabotażowe i przerzuty, czyli cross trade),
nowe zasady związane z ustalaniem wysokości wynagrodzeń pracowników objętych przepisami o delegowaniu (pracodawcy mają tutaj brać pod uwagę płacę minimalną obowiązującą w kraju, do którego wjeżdża kierowca),
kierowcy nie są już uznawani za pracowników będących w podróży służbowej (nie można wypłacać im nieoskładkowanych dodatków do wynagrodzenia, takich jak dziennie diety oraz ryczałty na zakwaterowanie),
przewoźnicy, którzy realizują przewóz ładunków w transporcie międzynarodowym pojazdami powyżej 2,5 tony DMC będą musieli posiadać licencję transportową, a także powinni uzyskać zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.

Pakiet mobilności – harmonogram zmian

Charakterystyczne dla pakietu mobilności 2022 jest to, że składające się na niego zmiany wchodzą w życie nie równocześnie, ale stopniowo. Proces wdrażania przekształceń jest złożony i zachodzi etapami, przez co zobligowane do tego podmioty mają czas, aby dostosować się do nowych wymogów prawnych, co bez wątpienia jest dla nich sporym ułatwieniem, choć i tak dość często słychać, że w związku z pakietem mobilności panuje legislacyjny chaos. Wszystko rozpoczęło się 2 lutego 2022 roku, a następnie zostało rozłożone na kolejne miesiące tego roku. Mało tego, także na kolejne lata zaplanowano kilka istotnych zmian. Zatem nie pozostaje nic innego, jak tylko baczne obserwowanie tego, co przyniesie przyszłość i pilnowanie terminów ustalonych przez uprawnione organy.

Utrudnienia związane z pakietem mobilności

Wnikliwa analiza sytuacji panującej w ostatnich miesiącach w branży TSL w Polsce i Europie pokazuje, że założenia pakietu mobilności w znacznym stopniu wpłynęły na przewoźników, jak i kierowców, często budząc niemałe obawy, kontrowersje, zastrzeżenia i wątpliwości. Często można spotkać się ze stwierdzeniem, że najbardziej poszkodowane tymi regulacjami są państwa Europy Środkowej i Wschodniej. Niekiedy te zmiany odbierane są wręcz jako rewolucja w dotychczasowym funkcjonowaniu podmiotów działających w sektorze międzynarodowego transportu drogowego oraz spedycji i logistyki, stanowią swego rodzaju zupełnie nową rzeczywistość. Przekształceniu uległo wiele zasad związanych chociażby z metodami prowadzenia biznesu, wynagradzaniem pracowników, czy wykonywaniem pracy przez zawodowych kierowców. Wprowadzone przepisy nałożyły wiele obowiązków, którym bezwarunkowo trzeba się podporządkować, aby uniknąć przykrych konsekwencji (chociażby w postaci kar finansowych za konkretne naruszenia).

Pakiet mobilności 2022 – jak zmieni się branża transportu drogowego?

Kwestia, która aktualnie jest na czasie, dotyczy tak zwanej bazy eksploatacyjnej. Zgodnie z definicją legalną tego pojęcia, zawartą w art. 4 pkt 21a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, a doprecyzowaną właśnie z uwagi na pakiet mobilności, jest to miejsce będące w dyspozycji przedsiębiorcy, przystosowane do prowadzenia działalności transportowej w sposób zorganizowany i ciągły, w skład którego wchodzi co najmniej jeden z następujących elementów: miejsce postojowe dla pojazdów wykorzystywanych w transporcie drogowym, miejsce załadunku, rozładunku lub łączenia ładunków, miejsce konserwacji lub naprawy pojazdów; przez bazę eksploatacyjną należy rozumieć także centrum operacyjne pracodawcy. Przytoczony przepis, który wszedł w życie 1 marca 2022 roku, wskazuje, jakie warunki musi spełnić baza eksploatacyjna. Przewoźnicy uzyskali dziesięciomiesięczną przestrzeń czasową na to, aby już od 1 stycznia 2023 roku spełniać w tym zakresie wszystkie ustawowe wymogi.

Ten przykład dobitnie uświadamia, że na tym nie koniec zmian, jakie niesie za sobą pakiet mobilności 2022 – cały proces rozłożony jest w czasie, aż do 2026 roku. W najbliższych miesiącach planowane jest wejście w życie kolejnych modyfikacji. Następny etap, w którego kontekście ważna data to 21 sierpnia 2023, zakłada między innymi konieczność wyposażenia nowo zarejestrowanych pojazdów w nowoczesne tachografy, a dokładniej inteligentne modele drugiej generacji, dysponujące dodatkowymi funkcjami. Wspomniane urządzenia będą automatycznie rejestrować przekroczenie granic, miejsc załadunku/rozładunku oraz rodzaju przewozu (osób lub towarów). Warto wiedzieć, że przepisy europejskie nie nakazują wymiany tych urządzeń tam, gdzie będą one używane wyłącznie w ruchu krajowym. To wszystko jednoznacznie wskazuje, że pakiet mobilności dla kierowców i przewoźników nadal stanowi dość duże wyzwanie, któremu należy próbować sprostać, a pomóc może w tym śledzenie na bieżąco informacji, jakie pojawiają się na charakteryzowany temat.